Më 27 mars të vitit 2020, Maqedonia e Veriut u bë zyrtarisht anëtarja e 30-të e Aleancës pasi depozitoi instrumentin për anëtarësim në Departamentin e Shtetit të SHBA në Uashington. “Ky është një moment historik për Maqedoninë e Veriut. Kjo vjen pas disa viteve këmbëngulje, vendosshmërie dhe përkushtimit drejt reformave. Në frymën e Aleancës dhe përmes guximit dhe vizionit politik, Maqedonia e Veriut dhe Greqia kanë arritur një kompromis historik për çështjen e emrit”, tha Sekretari i Përgjithshëm Jens Stoltenberg, duke shtuar se Marrëveshja e Prespës e bëri të mundur këtë qasje. Stoltenberg më tej shpjegoi se marrëveshja kontribuon në “marrëdhënie të fqinjësisë së mirë dhe një të ardhme më të ndritshme për Maqedoninë e Veriut”.
Aplikimi për anëtarësim në NATO filloi në vitin 1993 kur Parlamenti i Maqedonisë miratoi një Rezolutë për aderimin e vendit në Aleancën e NATO-s, e cila u mbështet nga të gjitha partitë parlamentare. Në 1995, vendi u bashkua me programin Aleanca për Partneritet për Paqe. Rruga zyrtare e anëtarësimit u inicua në Samitin e Uashingtonit në vitin 1999, së bashku me ish-anëtarët e tjerë të bllokut Sovjetik, përkatësisht shtetet baltike të Estonisë, Letonisë dhe Lituanisë. Në Samitin e Brukselit në korrik të vitit 2018, Aleatët përshëndetën marrëveshjen historike midis Athinës dhe Shkupit për zgjidhjen e çështjes së emrit dhe i bënë ftesë qeverisë së Shkupit të fillojë bisedimet e pranimit për anëtarësimin në NATO. Ata, gjithashtu, kërkuan përparim të mëtutjeshëm të reformave të rëndësishme para dhe pas pranimit. Aleatët nënshkruan Protokollin e aderimit (anëtarësimit) në 6 shkurt të vitit 2019. Protokolli aderues u ratifikua nga secili prej 29 aleatëve sipas procedurave kombëtare, dhe më në fund Maqedonia e Veriut u bë anëtare e plotë e Aleancës kur Instrumenti i aderimit u depozitua në Uashington, në 27 mars të vitit 2020.
“Ky është një moment historik që u përket të gjithë qytetarëve të vendit tonë dhe vizionarëve që kanë punuar shumë gjatë tre dekadave të fundit për të realizuar idenë e një atdheu më të sigurt dhe më të prosperuar”. Anëtarësimi i vendit tonë në NATO bëhet në rrethana të jashtëzakonshme kur bota dhe njerëzimi përballen ndoshta me sfidën më të madhe globale që nga Lufta e Dytë Botërore. Për shkak të këtyre kushteve, akti i festimit të ngjarjes është modest, por në asnjë rast nuk e zvogëlon domethënien historike të këtij suksesi “, tha ministri i jashtëm, Nikolla Dimitrov.
“Ky është një sukses historik, që pas tre dekadave të pavarësisë, më në fund konfirmon sigurinë tonë dhe garanton të ardhmen tonë”. Urime! Ne e merituam këtë, “tha presidenti i Maqedonisë së Veriut, Stevo Pendarovski.
Sidoqoftë, një deklaratë kritike u lëshua nga shërbimi për shtyp i Ministrisë së Jashtme të Rusisë më 31 mars të vitit 2020, ku theksohet se hyrja e Maqedonisë së Veriut në NATO po ndodh në një përvjetor tragjik për Ballkanin, ose më saktë, bombardimin e NATO-s të Jugosllavisë. Dokumenti kritikoi gjithashtu se pranimi i Maqedonisë së Veriut në NATO nuk sjell ndonjë vlerë shtesë as për sigurinë nacionale rajonale dhe evropiane. “Ky veprim përfundimisht nuk do të kontribuojë në luftën kundër kërcënimeve dhe sfidave të zakonshme, përfshirë pandeminë koronavirus. Kjo do të krijojë vetëm linja të reja ndarëse”, thuhet në dokument.
Përkundër kësaj deklarate, fakt është se anëtarësimi në NATO ka qenë gjithmonë një angazhim strategjik i vendit që nga pavarësia e deri më sot, dhe vendi ka qenë gjithmonë i gatshëm të marrë pjesë në mënyrë aktive në zhvillimin e arkitekturës më të gjerë të sigurisë brenda rajonit euroatlantik. Sa për të ardhmen e NATO aleancës, pikëpamja e Maqedonisë së Veriut është se NATO është një garanci e fortë e sigurisë dhe stabilitetit global evropian dhe paraqet bazë për arkitekturën e re evropiane të sigurisë.
Gjatë krizës së koronavirusit, derisa të gjithë aleatët ishin dhe ende janë të prekur nga kriza, disa ishin në gjendje të ndanin burime për të ndihmuar të tjerët në nevojë, përfshirë Maqedoninë e Veriut. Maqedonia e Veriut ka kërkuar ndihmë përmes Qendrës Koordinuese Euro-Atlantike (EADRCC) të NATO-s për maska kirurgjikale, kostume mbrojtëse dhe pajisje të tjera më 30 mars. Qendra e NATO-s u ka paraqitur kërkesa aleatëve dhe partnerëve të NATO-s për të ofruar ndihmë në bazë bilaterale.
EADRCC është mekanizmi kryesor i NATO-s për përgjigje ndaj katastrofave. Punon 24/7, duke koordinuar kërkesat e aleatëve dhe partnerëve të NATO-s për të ndihmuar në trajtimin e pasojave të krizave të mëdha, siç është aktualisht pandemia COVID-19. Në ndihmë bilaterale, Hungaria siguroi 100.000 maska mbrojtëse dhe 5.000 kostume mbrojtëse për Maqedoninë e Veriut, ndërsa Sllovenia siguroi 100.000 maska kirurgjikale dhe 100.000 maska mbrojtëse. Përmes një donacioni ndërkombëtar nga Hollanda në Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, Maqedonia e Veriut do të marrë komplete shtesë testimi COVID-19. Qeveria amerikane ka siguruar 1.1 milion dollarë për të lehtësuar përhapjen e COVID-19 në Maqedoninë e Veriut. Përmes kësaj ndihme, ajo do të mbështesë disa nisma, duke përfshirë testimin e COVID-19 si dhe parandalimin dhe kontrollin e infeksionit. Norvegjia gjithashtu ka donuar furnizime mjekësore për Maqedoninë e Veriut (me vlerë prej 180.000 euro) që do të dorëzohet nga Agjencia për Mbështetje dhe Prokurim e NATO-s (NSPA). Në Maqedoninë e Veriut, për momentin po përdoret spital mobil i dhuruar nga Norvegjia, duke dyfishuar kapacitetin e Klinikës për sëmundje infektive në Spitalin më të madh të Shkupit në luftën kundër Covid-19. Prandaj, mund të konkludohet se Rusia përsëri po përpiqet të krijojë linja ndarëse në Maqedoninë e Veriut, këtë herë duke përdorur krizat e koronavirusit vdekjeprurës.
Shërbimi diplomatik i Rusisë më tej ka kritikuar se deri më tani nuk është dhënë një arsyetim i qartë për nevojën e pranimit të Maqedonisë së Veriut në Aleancën e NATO-s. “Popullsisë lokale i është premtuar rritje ekonomike, rritje e atraktivitetit të investimeve dhe sundimi i ligjit. Por për këtë, nuk është absolutisht e nevojshme të bashkohet me bllokun ushtarak-politik”, shtoi Ministria e punëve të jashtme të Rusisë. Në të njëjtën kohë, nga Shkupi tashmë po kërkohet të rrisë vëllimin e furnizimit me armë dhe pajisjeve nga Perëndimi, si dhe të rrisë shpenzimet e mbrojtjes. “Ky është çmimi që populli maqedonas do të duhet të paguajë për heqjen dorë nga sovraniteti dhe anëtarësimin në aleancën ushtarako-politike,” thonë nga Ministria.
E kundërta e kësaj deklarate është fakti se liria individuale, demokracia, të drejtat e njeriut dhe sundimi i ligjit janë vlera në zemrën e marrëdhënies transatlantike të NATO-s dhe secili shtet-anëtar, pavarësisht se sa i madh apo i vogël është. Shtetet-anëtare japin një kontribut direkt dhe indirekt në koston e drejtimit të NATO-s dhe zbatimin e politikave dhe aktiviteteve të tij. Mundësitë që i ofron ky union janë shumëdimensionale dhe përfshijnë përfitime në drejtim të sigurisë, zhvillimit ushtarak, menaxhimit të krizave dhe ekonomisë. Me pranimin në Aleancën e NATO-s, vendi pritet të vendosë standarde më të larta ushtarake, të cilat do të kontribuojnë në zhvillimin dhe përmirësimin e ushtrisë, si dhe forcimin e sigurisë, dhe gjithashtu do të kontribuojnë në zhvillimin ekonomik përmes qasjes deri në teknologjinë më të lartë nga vendet anëtare të zhvilluara të NATO-s. Vendi gradualisht do të bëhet më i sigurt, duke e bërë atë një strehë të sigurt për investimet e ardhshme dhe zhvillimin ekonomik. Indeksi Global i Renditjes së Paqes si mjet i dobishëm dhe i bazuar në metodologji për rrezikun e sigurisë së vendeve, tregon qartë se 15 shtete anëtare të NATO-s janë ndër 30 vendet e renditura më mirë në botë sipas GPI. NATO nuk nënkupton vetëm sigurinë dhe trajnimin ushtarak, por edhe zhvillimin, një treg të ri të punës dhe një treg të ri për kompanitë. Për shembull, NATO ka shumë programe për diplomacinë publike, për hulumtimin dhe zhvillimin në të cilën studentët, shoqëria civile dhe universitetet mund të marrin pjesë. Posedimi i një ”NATO standardi” do të thotë që kompanitë do të kenë qasje në një treg më të madh në vendet anëtare të NATO-s për të cilat ata mund të ofrojnë shërbime dhe produkte. Prandaj, mund të konkludohet se Maqedonia e Veriut, si anëtare e NATO-s, pret rritjen ekonomike dhe stabilitet, si dhe përforcimin e sundimit të ligjit.
Moska, gjithashtu, theksoi se NATO është larg nga sigurimi i një mbrojtjeje të besueshme për anëtarët e aleancës, kështu që ata as nuk mund t’i ndalin kontestet shumëvjeçare midis tyre, si dhe se ata kanë mësuar me shkathtësi të “fshehin nën qilim” problemet midis ato.
Përkundër kësaj deklarate është fakti se përgjegjësia më e madhe e Aleancës është të mbrojë dhe të sigurojë territorin dhe popullsisë e NATO-s. Neni 5 i statutit bazë të NATO-s, Marrëveshja e Uashingtonit, përcakton përkushtimin e Aleancës për mbrojtjen kolektive. Aty theksohet se sulmi ndaj njërit do të konsiderohet si sulm për të gjithë.
Që nga aneksimi i paligjshëm i Krimesë nga Rusia në vitin 2014 dhe rritjes së sfidave të sigurisë nga jugu, përfshirë këtu edhe sulmet brutale nga ISIL dhe grupe të tjera terroriste në disa kontinente, NATO ka kryer përdorimin më të madh të mbrojtjes kolektive që nga Lufta e Ftohtë. Për shembull, Aleanca bile ka trefishuar Forcën e Reagimit të Shpejtë të NATO-s, ka vendosur 5.000 trupa tokësore dhe ka vendosur grupe luftarake shumëkombëshe në Estoni, Letoni, Lituani dhe Poloni. NATO gjithashtu ka rritur praninë e saj në juglindje të Aleancës, në qendër të një brigade multinacionale në Rumani. Aleanca përforcoi më tej mbrojtjet e sigurisë ajrore mbi rajonin e Balltikut dhe Detit të Zi, dhe vazhdoi të zhvillojë aftësitë kryesore ushtarake, të tilla si Inteligjenca e Përbashkët, Mbikëqyrja dhe Rindërtimi. Në Samitin e Varshavës në korrik të vitin 2016, aleatët njohën mbrojtjen kibernetike si një fushë të re operacionale, me qëllim që të sigurojnë mbrojtje më të mirë për rrjetet, misionet dhe operacionet, kështu që në një takim të ministrave të jashtëm në nëntor të vitit 2019, Aleatët ranë dakord të njohin universin si një fushë të re operacionale në mënyrë që të sigurojnë planifikim për aleatët të ofrojnë mundësi dhe shërbime të reja, siç janë klasa e komunikimit satelitor. ”
Deklarata përfundoi me citatin: “Ne presim që Shkupi të veprojë në përputhje me procedurën e vendosur për marrjen përsipër të detyrimeve të Aleancës së Atlantikut të Veriut, sipas dokumenteve të nënshkruara me Rusinë, në veçanti Aktin Themelor nga viti 1997 dhe Deklaratën e Romës nga viti 2002″. ”
Maqedonia e Veriut gjithashtu pret që Moska të krijojë një procedurë për marrjen përsipër të detyrimeve sipas Aktit Themelor të vitit 1997 dhe Deklaratës së Romës të vitit 2002. Në këtë mënyrë, vendi pret që Rusia të punojë si partner i NATO-s, duke zhvilluar konceptin e operacioneve të përbashkëta paqe-ruajtëse të NATO-s dhe Rusisë.
Mund të konkludohet se anëtarësimi në NATO më në fund do të thotë arritjen e një prej angazhimeve strategjike të vendit që nga pavarësia e tij në 1991 e deri më sot. “Maqedonia e Veriut tani është pjesë e familjes së NATO-s, një familje me 30 kombe dhe gati 1 miliardë njerëz”, një familje e themeluar në sigurinë se pa marrë parasysh se cilat janë sfidat, NATO jo vetëm që do të ndihmojë në mbrojtjen e territorit të anëtarëve të saj, por më tej angazhohet për parandalimin e krizës, menaxhimin e krizave, stabilizimin e situatave pas konfliktit dhe mbështetjen e rindërtimit. Anëtarësimi në NATO është i rëndësishëm për Maqedoninë e Veriut sepse si një vend i vogël me burime të kufizuara për mbrojtje dhe siguri, vendi duhet të jetë pjesë e sistemit kolektiv të sigurisë. Nga ana tjetër, interesi kryesor i Rusisë për vendet e ish-Jugosllavisë në përgjithësi, ose në këtë rast në veçanti për Maqedoninë e Veriut, është të veprojë si kundërpeshë ndaj Perëndimit. Moska nuk ka një agjendë pozitive, por përdor çdo mundësi për të kundërshtuar Perëndimin. Kremlini nuk mund të merret me burimet e pamjaftueshme financiare në rajon, kështu që nuk mund të dërgojë trupa të marrin pjesë në problemet e sigurisë në Ballkan. Për këto arsye, Maqedonia e Veriut është përfundimisht pjesë e familjes së NATO-s dhe është bërë anëtarja e 30-të e aleancës në një ceremoni që ishte modeste për shkak të koronavirusit, por në të njëjtën kohë paraqiste një shpërblim për afro 30 vjet këmbëngulje, vendosshmëri dhe angazhim për reforma pozitive.
