Скопје, 3 април 2020 (МИА) – „Нулта пациент“ е медицински израз кој е резултат на недоразбирање. Еден од првите жртви на СИДА во Северна Америка во некои документи, за да се задржи анонимноста, бил наведен како „Пациент О“. За тој пациент, Гаетан Дига, кој бил стјуард од Канада, тогаш се сметало дека бил изворот на епидемијата на СИДА во Северна Америка. О (ознака за Outside of California „Надвор од Калифорнија“) била погрешно прочитана како нула (0), сосема ненамерно. Всушност, Дига не бил почетната точка на изворот на епидемијата. Но, изразот продолжил да се употребува и да се шири. Поточно, се проширил надор од границите на медицината и е зафатен од друг вид зараза – дезинформациите.Ситуацијата со она што се случува денес во светот како да се совпаѓа со обидите да се најде нулта пациентот и во буквална и во симболична смисла кога се бара нулта точката од која почнал да се шири еден имформациски вирус. Светот се соочува со пандемија на Ковид-19, но истовремено не стивнува ниту пандемијата на лажни вести и дезинформации поврзани со коронавирусот, кои всушност создаваат уште повеќе паника и ги подгреваат и онака разнишаните чувства на граѓаните. Северна Македонија не е имуна на вирусот, ниту на ширењето дезинформации поврзани со коронавирусот, а МИА во наредниот период ќе објавува интервјуа, анализи и стории посветени на борбата против лажните вести и дезинформациите.„Демаскук“, разоткрива на литвански, е софтвер што го бара нулта пациентот на лажните вести. Тој е изработен од Делфи, медиумска групација во главниот град на Литванија, Вилнус, заедно со големата американска ИТ-компанија Гугл. Функционира на тој начин што пребарува и анализира безброј изрази на интернет на литвански, руски и англиски со цел да најде такви за кои веројатноста дека се дезинформации е голема. Потоа ја пребарува онлајн историјата на статии што се сметаат за сомнителни со цел да го пронајде потеклото – нулта пациентот – на кампањата на дезинформации. Во 2017 година 28 земји биле нападнати со дезинформации, а во 2019 бројката се зголемува на 70 држави. Трендот расте, а Даукшас во интервјуто за МИА вели дека во изминатите две години Дибанк објавиле над двесте стории, кои биле прочитани повеќе од 30 милиони пати.Денес во повеќе од 60 земји на разоткривањето на дезинформациите и проверка на фактите работат 188 организации. Во Литванија во повеќе од 1.500 домени различни организации анализираат над 30.000 статии секој ден на осум јазици, а Даукшас во интервјуто за МИА говореше за состојбата на медиумите во неговата земја, за почетоците на Дибанк и начинот на кој работи, но и за потребата од обучување на секој граѓанин да препознава што му се сервира.Три години сте на чело на Дибанк (Debunk), може ли да ни појасните како функционира оваа инцијатива, колку медиуми обединува, дали има и други субјекти освен медиуми и која е главната цел?Главната цел е да ги едуцира граѓаните и да покаже што всушност се случува, со цел луѓето да знаат и самите да одлучат. Почнавме пред три години, основани од Гугл и Делфи. Делфи е медиум од балтичкиот регион, соработуваме со вкупно осум медиуми, кои нè поддржуваат, ги објавуваат содржините, прават интервјуа. Поголемиот дел од разоткривањето го прават професионални новинари, кои се добро опремени со искуство и знаење од областите на одбраната и меѓународните односи. Ваквиот вид новинари се навистина реткост, нема многу новинари во земјите што можат да бидат на тоа ниво и да работат на ова. Останатите повеќе работат како поддршка. Како иницијатива ние ги анализираме отворените информации, кои се достапни онлајн, и бараме штетни наративи. Низ годините собравме голема база на податоци и сега можеме да забележиме доколку истите наративи повторно се користат онлајн, доколку повторно се појавуваат. Тоа значи дека ако повторно се јават, можеме брзо да ги фатиме. Имаме голема ефикасност. Исто така можеме да ги информираме нашите новинари и партнерите со кои работиме: „Погледнете, ова е нешто ново и силно и беше обележано како штетно во минатото.“ Така што ова е начинот на кој функционираат работите.За овој феномен и начинот на кој се води борбата против лажните вести разговаравме со Викторас Даукшас, директор на иницијативата Debunk.eu во Литванија, кој недамна во Скопје учествуваше на дебатата „Штетното влијание на дезинформациите“, во организација на граѓанската асоцијација МОСТ.
ФИНАНСИРАНО ОД
Овој проект е делумно поддржан од Амбасадата на САД. Мислењата, откритијата и заклучоците, или препораките изнесени овде се на имплементаторот(ите)/авторот(ите), и не ги одразуваат оние на Владата на САД
ПАРТНЕРСТВО