РУСИЈА, ПОВТОРНО, СОЗДАВА ЛИНИИ НА ПОДЕЛБА ВО СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА

На 27.03.2020 година Северна Македонија и официјално стана 30-та членка на Алијансата, одкако го депонираше инструментот за пристапување во Американскиот Стејт Департмент во Вашингтон. „Ова е историски момент за Северна Македонија. Доаѓа по години на истрајност, решеност и посветеност кон реформите. Во духот на Алијансата и преку политичка храброст и визија, Северна Македонија и Грција постигнаа историски компромис околу прашањето за името “, рече генералниот секретар Јенс Столтенберг и додаде дека договорот од Преспа го овозможи овој пристап. Столтенберг понатаму објасни дека договорот придонесува за „добрососедски односи и посветла иднина за Северна Македонија“.

Барањето за членство во НАТО започна во 1993 година кога Македонскиот Парламент ја усвои Резолуцијата за пристапување на земјата кон НАТО сојузот, која што при тоа беше поддржана од сите парламентарни партии. Во 1995 година, земјата се приклучи на програмата на Алијансата Партнерство за мир. Формалниот пат за членство беше инициран на Самитот во Вашингтон во 1999 година, заедно со други поранешни членки на Советскиот блок, поточно балтичките земји Естонија, Латвија и Литванија.  На Самитот во Брисел во јули 2018 година, Сојузниците го поздравија историскиот договор меѓу Атина и Скопје за решавање на проблемот со името и ја поканија владата во Скопје да започне разговори за пристапување за влез во НАТО. Тие, исто така, повикаа на понатамошен напредок во важните реформи пред и по пристапувањето. Сојузниците го потпишаа Протоколот за пристапување на 6 Февруари 2019 година. Протоколот за пристапување беше ратификуван од секој од 29-те сојузници според националните процедури, и конечно Северна Македонија стана полноправна членка на Алијансата, кога Инструментот за пристапување беше депониран во Вашингтон, на 27 Март 2020 година.

„Ова е историски момент што им припаѓа на сите граѓани на нашата земја и визионерите кои работеа напорно во текот на изминатите три децении за да ја реализираат идејата за побезбедна и попросперитетна татковина“. Членството на нашата земја во НАТО се одвива во вонредни околности кога светот и човештвото се соочуваат со можеби најголемиот глобален предизвик после Втората светска војна. Поради овие услови, чинот на славење на настанот е скромен, но во никој случај не го намалува историското значење на овој успех “, рече министерот за надворешни работи, Никола Димитров.

„Ова е историски успех што, по три децении независност, конечно ја потврдува нашата безбедност и ја гарантира нашата иднина“. Честитки! Го заслуживме тоа “, изјави македонскиот претседател Стево Пендаровски.

Сепак, критичка изјава беше издадена од страна на прес-службата на Руското Министерство за надворешни работи на 31. Март 2020 година, при што беше истакнато дека влегувањето на Северна Македонија во НАТО се случува на трагична годишнина за Балканот или поточно на НАТО бомбардирањето на Југославија. Документот исто така критикуваше дека пристапувањето на Северна Македонија кон НАТО не носи никаква дополнителна вредност ниту на регионалната ниту на европската национална безбедност. „Ваквиот потег дефинитивно нема да придонесе за борба против заедничките закани и предизвици, вклучувајќи ја пандемијата на коронавирус. Тоа ќе создаде само нови линии за поделба “- стоеше во документот.

Спротивно на оваа изјава, е фактот дека пристапувањето во НАТО отсекогаш била стратешка определба на земјата од осамостојувањето па до денес, при што земјата одсекогаш била подготвена активно да учествува во развојот на пошироката безбедносна архитектура во рамките на евроатлантскиот регион. Што се однесува на иднината на НАТО алијансата, гледиштето на Северна Македонија е дека НАТО е цврста гаранција за глобалната европска безбедност и стабилност и претставува основа за новата европска безбедносна архитектура.

За време на кризата на Коронавирусот, додека сите сојузници беа и сè уште се погодени од кризата, некои од нив беа во можност да ги распределат ресурсите за да им помогнат на другите кои имаа потреба, вклучително и Северна Македонија. Северна Македонија побара помош преку Евро-атлантскиот центар за координација на катастрофи (ЕАДРЦЦ) на НАТО за хируршки маски, заштитни костуми и друга опрема на 30 Март. Центарот на НАТО ги достави барањата до сојузниците на НАТО и партнерите, кои даваат помош на билатерална основа.

EADRCC е главниот механизам на НАТО за одговор на катастрофи. Тој работи 24/7, координирајќи ги барањата од сојузниците и партнерите на НАТО за помош за справување со последиците од поголемите кризи, како што е во моментов пандемијата COVID-19. Во билатерална помош, Унгарија обезбеди 100.000 заштитни маски и 5.000 заштитни костуми за Северна Македонија, а Словенија обезбеди 100.000 хируршки маски и 100.000 заштитни маски. Преку меѓународна донација од Холандија во Меѓународната агенција за атомска енергија, Северна Македонија ќе добие дополнителни комплети за тестирање COVID-19. Американската влада обезбеди 1,1 милиони американски долари за да го ублажи ширењето на појавата на COVID-19 во Северна Македонија. Преку оваа помош, таа ќе поддржи неколку иницијативи, вклучително и тестирање на COVID-19 како и превенција и контрола на заразата. Норвешка, исто така, донираше медицински материјали за Северна Македонија (во вредност од 180 000 евра) која ќе биде испорачана од Агенцијата за поддршка и набавки на НАТО (НСПА). Во Северна Македонија во моментов се користи теренската болница донирана од Норвешка, со што се удвојува капацитетот на Клиниката за инфективни болести во најголемата Скопска болница во борбата против „Ковид-19“. Од таа причина може да се заклучи дека Русија повторно се обидува да создаде линии на поделба во Северна Македонија, овој пат користејќи ги кризите на смртоносниот коронавирус.

Дипломатскиот оддел на Русија дополнително критикуваше дека досега не е дадена јасна оправданост за неопходноста од пристапување на Северна Македонија во НАТО сојузот. „На локалното население им е ветен економски раст, зголемување на привлечноста на инвестициите, зајакнување на владеењето на правото. Но, за ова апсолутно не е неопходно да се приклучи на воено-политичкиот блок“, додаде руското Министерство за надворешни работи. Во исто време, од Скопје веќе се бара да го зголеми обемот набавки на оружје и опрема од западот, како и да ги зголемат трошоците за одбрана. „Ова е цената што Македонскиот народ ќе мора да ја плати за откажувањето од суверенитетот и припојувањето кон воено-политичката алијанса“, велат од Министерството.

Спротивно на оваа изјава е фактот дека индивидуалната слобода, демократијата, човековите права и владеењето на правото се вредности во срцето на трансатлантската врска на НАТО и секоја земја членка, без разлика колку е голема или мала. Земјите-членки даваат директен и индиректен придонес кон трошоците за водење на НАТО и спроведување на нејзините политики и активности. Можностите што ги нуди оваа унија се повеќедимензионални и вклучуваат придобивки во однос на безбедноста, воениот развој, управувањето со кризи и економијата. Со пристапувањето кон НАТО алијансата се очекува во земјата да се воведат најсовремени воени стандарди кои ќе придонесат за развој и усовршување на војската како и јакнење на безбедноста, а исто така ќе придонесат и за економски развој преку пристапност до висока технологија од развиените земји-членки на НАТО. Земјата постепено ќе станува побезбедна и со тоа ќе биде сигурен терен за идните инвестиции и економски развој. Глобалниот индекс за рангирање на мирот како корисна и методолошки заснована пресметковна алатка за безбедносен ризик на земјите, јасно покажува дека 15 земји членки на НАТО се меѓу првите 30 најдобро рангирани во светот според GPI. НАТО не значи само безбедност и воена обука, туки и развој, нов пазар на труд и нов пазар за компаниите. На пример, НАТО има многу програми за јавна дипломатија, за истражување и развој во кои може да учествуваат студенти, граѓанскиот сектор и универзитетите. Поседувањето на „НАТО стандард“ значи дека компаниите ќе имаат пристап до поголем пазар во земјите-членки на НАТО за кои можат да добавуваат услуги и производи. Од таа причина може да се заклучи дека Северна Македонија како членка на НАТО очекува економски раст и стабилност, како и зацврстување на владеењето на правото.

Москва, исто така, истакна дека НАТО е далеку од обезбедување сигурна заштита на членовите на алијансата, па така тие дури и не можат да ги запрат долгогодишните спорови помеѓу нив, како и тоа дека тие вешто научиле да ги “кријат под тепих” проблемите меѓу нив.

Наспроти оваа изјава е фактот дека најголема одговорност на Алијансата е да ги заштити и одбрани територијата и населението на НАТО. Член 5 од основачката повелба на НАТО, Договорот од Вашингтон, ја утврдува заложбата за колективна одбрана на Алијансата. Во него се наведува дека нападот врз еден ќе се смета за напад на сите.

Од нелегалното анексирање на Крим од страна на  Русија во 2014 година и зголемувањето на безбедносните предизвици од југ, вклучително и бруталните напади на ИСИЛ и другите терористички групи на повеќе континенти, НАТО ја спроведе најголемата употреба на колективната одбрана после Студената војна. На пример, таа дури за три пати ги зголеми  Силите за брза реакција на НАТО, формираше сили на копно од 5.000 војници и распореди мултинационални борбени групи во Естонија, Латвија, Литванија и Полска. НАТО исто така го зголеми своето присуство на југоистокот на Алијансата, во центарот на мултинационална бригада во Романија. Алијансата дополнително ја засили воздушната безбедносна одбрана над Балтичкиот регион и Црното Море и продолжи да развива клучни воени способности, како што се Заедничко разузнавање, Надзор и обнова. На самитот во Варшава во јули 2016 година, сојузниците ја препознаа сајбер-одбраната како нов оперативен домен, со цел да овозможат подобра заштита на мрежите, мисиите и операциите па на состанокот на министрите за надворешни работи во Ноември 2019 година, сојузниците се согласија да ја признаат вселената како нов оперативен домен а со цел да овозможат планирање за сојузниците да обезбедат нови можности и услуги, како што се часови сателитски комуникации“.

Изјавата завршува со цитатот: „Очекуваме Скопје да постапи во согласност со утврдената постапка за преземање на обврските на Северноатлантската алијанса според документите потпишани со Русија, особено Основачкиот акт од 1997 година и Римската декларација од 2002 година. “

Северна Македонија исто така очекува дека Москва ќе воспостави постапка за преземање на обврски според Основачкиот акт од 1997 година и Римската декларација 2002 година. На овој начин земјата очекува дека Русија ќе работи како партнер на НАТО, развивајќи го концептот на заеднички мировни операции на НАТО и Русија.

Може да се заклучи дека влезот во НАТО конечно значеше постигнување на една од стратешките определби на земјата од осамостојувањето во 1991 година па до денес. „Северна Македонија сега е дел од НАТО семејството, семејство со 30 нации и скоро 1 милијарда луѓе”, семејство засновано на сигурност дека, без оглед какви предизвици, НАТО не само што ќе помогне да ја одбрани територијата на своите членки, туку дополнително ќе се заложи со цел да спречи кризи, да управува со кризи, да ги стабилизира пост-конфликтните ситуации и да поддржува реконструкција. Членството во НАТО е важно за Северна Македонија затоа што како мала земја со ограничени ресурси за одбрана и безбедност, земјата треба да биде дел од системот на колективна безбедност. Од друга страна, главниот интерес на Русија за земјите од поранешна Југославија воопшто, или во конкретниов случај во Северна Македонија, е да дејствува како противтежа на Западот. Москва нема позитивна агенда, но ја користи секоја можност да се спротистави на Западот. Кремлин не може да се справи со недоволните финансиски ресурси во регионот, па затоа не може да испрати трупи да учествуваат во безбедносните проблеми на Балканот. Од тие причини Северна Македонија конечно е дел од семејството на НАТО и стана 30 членка на алијансата на церемонија која беше скромна поради коронавирусот, но во исто време претставуваше и награда за скоро 30 годишната упорност, решеност и посветеност, за позитивни реформи.